Inleiding op Deuteronomium

Inhoud van het bijbelboek Deuteronomium 

De titel Deuteronomium betekent 'tweede wet'. Het boek heet zo omdat er veel wetten in staan die bekend zijn uit de bijbelboeken Exodus, Leviticus en Numeri. In Deuteronomium worden die herhaald of net even anders verwoord. Je ziet bijvoorbeeld in hoofdstuk 5 de tien geboden uit Exodus 20 terug. Joden noemen het boek 'Devariem'. Dat Hebreeuwse woord, dat 'woorden' betekent, komt voor in het eerste vers van het boek.

Indeling van het bijbelboek

In bijna het hele boek Deuteronomium is Mozes aan het woord. Je kunt het boek indelen aan de hand van de vier toespraken van Mozes.

  1. De eerste toespraak loopt van hoofdstuk 1:1 tot 4:43. Daarin geeft Mozes een overzicht van wat er gebeurd is vanaf het vertrek van de Israëlieten bij de berg Horeb (een andere naam voor de berg Sinai) tot aan de aankomst in de vlakte van Moab.
  2. In de tweede toespraak (hoofdstuk 4:44-11:32) kijkt Mozes vooral vooruit en geeft hij het volk aanwijzingen voor een goede toekomst in het land Kanaän.
  3. Na een korte onderbreking gaat deze vooruitblik in hoofdstuk 12:1-26:19 verder in toespraak drie met een groot aantal wetten en voorschriften voor het leven van alledag.
  4. Het laatste deel van het boek, de vierde toespraak (hoofdstuk 27:1-34:12) is iets afwisselender van toon: Mozes geeft aanwijzingen voor de intocht in een nieuw land: Kanaän. Ook wijst Mozes Jozua als zijn opvolger aan. Vervolgens vind je er een lang lied van Mozes (hoofdstuk 32:1-43), waarna hij de twaalf stammen van Israël zegent (hoofdstuk 33:1-29). Aan het eind van dit laatste deel sterft Mozes (hoofdstuk 34:1-12).

Thema: de relatie tussen God en Israël

Het centrale thema van Deuteronomium is de relatie tussen God en Israël. God heeft Israël gekozen als zijn enige volk. Hij heeft ook een plaats aangewezen waar hij wil worden vereerd. In Deuteronomium 6:4 staat een van de meest centrale teksten van het boek en de belangrijkste Joodse geloofsbelijdenis: 'Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige!'

De Israëlieten mogen niets te maken hebben met de andere volken in Kanaän en mogen alleen hun eigen God dienen. Als ze dat doen, zullen ze een goed leven hebben. Doen ze het niet, dan worden ze gestraft en het land uit gejaagd. Als je Deuteronomium gaat lezen, zie je dat het grootste deel van de tekst uit wetten bestaat. Maar de hoofdstukken 32 en 33 bestaan uit gedichten: het lied van Mozes en de zegen van Mozes. Die stukken zijn heel mooi, kunstzinnig geschreven.

Ontstaan en schrijver

De eerste vijf boeken van de Bijbel; Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium, worden in de Joodse traditie de Tora (de Wet) genoemd. Er is vaak gezegd dat Mozes deze boeken geschreven heeft. Daarom worden ze ook wel 'de vijf boeken van Mozes' genoemd. Maar veel bijbelwetenschappers zien deze boeken als het begin van een lang verhaal over het volk van Israël, dat doorloopt tot in het boek 2 Koningen. Zij denken dat die bijbelboeken niet in één keer door één persoon geschreven zijn, maar dat ze stapje voor stapje zijn ontstaan. Er zitten heel oude stukken in, maar ook veel minder oude. Het schrijven is volgens hen al begonnen in de tijd van de koningen van Israël en Juda (ongeveer 1000-586 v.Chr.) en werd afgesloten na de Babylonische ballingschap, in de tijd van de tweede tempel (na 515 v.Chr.).