Inleiding op Spreuken

Inhoud van het bijbelboek Spreuken

Het boek Spreuken is een verzamelboek. Spreuken zijn korte, kernachtige uitspraken over allerlei onderwerpen. Ze zijn bedoeld om de lezers kennis bij te brengen en ze te laten nadenken over goed en kwaad. In de Joodse traditie hoort het boek bij de Ketoeviem, de Geschriften. Net als de boeken Prediker en Job hoort Spreuken bij de 'wijsheidsliteratuur'. Bij tempels en paleizen werkten schrijvers die dit soort boeken maakten.

Het boek Spreuken is hét bijbelse wijsheidsboek. Als je het doorleest, kun je erachter komen wat de mensen in het oude Israël als wijsheid beschouwden. De kern van de wijsheid is het dienen van God. Ontzag(eerbied, respect) hebben voor God, daar draait het om. Maar het gaat daarbij niet alleen om mooie woorden. Vaak gaan de spreuken namelijk over heel praktische dingen. Je leest bijvoorbeeld over de omgang tussen mensen en over goede manieren. Sommige spreuken gaan over eerlijkheid en betrouwbaarheid in het zakendoen. Steeds hoor je dat bescheidenheid, geduld en zorgvuldig gedrag belangrijk zijn.

Indeling van Spreuken

Veel spreuken in het boek bestaan uit twee tegengestelde delen. In het eerste deel lees je dan iets dat wijs of goed is en in het tweede iets dat dwaas of slecht is (twee leuke voorbeelden vind je in hoofdstuk 12:16 en hoofdstuk 17). Je kunt het boek in drieën delen.

1. Het eerste deel (hoofdstuk 1-9) gaat over raad van een 'ouder' aan een 'zoon'. Het is niet zeker of het daar echt om ouders en kinderen gaat. Het kan ook gaan om de relatie tussen een leermeester en een leerling. Een paar thema's keren in deze hoofdstukken steeds terug: ontzag voor God, wijsheid, goed leven en het luisteren naar waarschuwingen. Op sommige plekken in dit deel treden zowel de wijsheid als de dwaasheid op als personen. In de tekst kom je ze dan met een hoofdletter tegen: Wijsheid en Dwaasheid.
2. Het tweede deel (hoofdstuk 10-29) bevat korte losse spreuken over allerlei onderwerpen.
3. Het derde deel (hoofdstuk 30-31) bestaat weer uit wat grotere stukken. Je vindt er bijvoorbeeld een loflied op de sterke vrouw.

Ontstaan en schrijver

In Spreuken 1:1 lees je dat het boek geschreven is door koning Salomo. Hij is de koning die zich volgens 1 Koningen 5:12-14 bezig heeft gehouden met wetenschap en levenskunst. Maar veel bijbelwetenschappers denken dat Salomo's naam vooral boven het boek staat om te laten zien hoe belangrijk het is. Zij zeggen dat je in het boek spreuken van dichters uit verschillende tijden tegenkomt. In het boek lees je dat ook spreuken van andere wijzen, zelfs van buiten Israël, opgenomen zijn (zie bijvoorbeeld hoofdstuk 30:1-14 en 31:1-9). Waarschijnlijk heeft het dan ook heel lang geduurd voordat het boek Spreuken eruit zag zoals wij het nu kennen. Het was in ieder geval helemaal af in de tweede eeuw voor Christus.