Jom Kippoer

Na een voorbereidingstijd van 10 dagen vanaf het Bazuinenfeest viert het volk Israël Jom Kippoer, de Grote Verzoendag. De Hebreeuwse naam is eigenlijk Jom haKippoeriem, Dag van de verzoeningen. Het is de heiligste dag van het joodse jaar en de belangrijkste joodse feestdag. Op deze dag beslist God over het lot van de mensen in het komende jaar. Men belijdt zijn eigen en gemeenschappelijke zonden en probeert om met mensen en met God in het reine te komen.

Oude Testament

Dit feest kon alleen volgens de voorschriften gevierd worden zolang er een heiligdom of tempel was, waar de Joden hun eredienst konden houden. Tijdens hun reis door de woestijn was dat de tabernakel, de tent waarin God woonde. Nadat ze het beloofde land waren ingetrokken, werd Jeruzalem aangewezen als de plaats waar God wilde wonen en waar door koning Salomo de tempel gebouwd werd.

De oudtestamentische instellingen vermelden een aantal rituelen en offers, die deze dag vulden:

1. Een stier diende als offer voor de Hogepriester
2. Een bok werd geofferd voor het gehele volk
   Het bloed van de beide offerdieren werd gesprenkeld over de verzoeningsplaat op de ark van het verbond en gestreken aan de horens van het brandofferaltaar.
3. Een tweede bok diende als “zondebok”: de Hogepriester legde zijn handen op de kop van het dier en sprak alle wandaden en vergrijpen van de Israëlieten openlijk uit. Zo werden ze op het dier gelegd, dat vervolgens naar een verlaten plek in de woestijn gebracht werd. Op die manier werden de zonden van het volk weggenomen.
4. De ceremonieën bereikten hun hoogtepunt als de Hogepriester, die bij alles de handelende persoon was, maar gekleed ging in het tenue van een gewone priester, zich in het heiligdom omkleedde en in zijn hogepriesterlijke, rijk versierde kledij, uit de tempel kwam om een afsluitend brandoffer te brengen en het volk te zegenen. Daarmee was de verzoening voor de zonden van het volk een feit.

Hedendaagse viering

De viering van Jom Kippoer is plechtig maar niet sober, want het nieuwe jaar geeft kansen om alles beter te doen. Omdat er geen tempel is, is de viering van Jom Kippoer wel een beetje aangepast. Het is een vastendag, die ingeluid wordt met de priesterlijke zegen, die ouders aan hun kinderen geven: Moge God jou zegenen en jou behoeden... Moge God zijn aangezicht over jou laten schijnen en je genadig zijn... Moge God zijn blik op jou gericht houden en je vrede schenken (vergelijk Numeri 6:24-26).

Jom Kippoer staat in het teken van verzoening zonden tegen God. Om vergeving van God te krijgen voor fouten die je tegenover medemensen gemaakt hebt, is het allereerst belangrijk om vóór Jom Kippoer, tijdens de dagen van inkeer vanaf Rosh Hasjana je bij vrienden, familieleden en kennissen te verontschuldigen en vergeving te vragen, om zo alle nare gevoelens die mogelijk ontstaan zijn weg te nemen.

Onderdeel van de dienst die op Jom Kippoer gehouden wordt, is de lezing van het boek Jona, waarin zowel de macht van God als zijn barmhartigheid, die zich zelfs uitstrekt naar andere volken, naar voren komen. Het is waarschijnlijk bedoeld als bemoediging: als God zelfs het heidens Nineve genadig was, hoeveel te meer dan zijn eigen volk, wanner dat tot inkeer komt! De gebeden op Jom Kippoer staan dan ook in het teken van inkeer en berouw.

Het is gebruikelijk geen gouden sieraden te dragen op Jom Kippoer. Want hoe kun je om vergeving en verzoening smeken, als je door je gouden sieraden Israëls grootste zonde in herinnering brengt: het gouden kalf dat in de woestijn gemaakt werd uit de gouden sieraden die men droeg.

Uit eerbied voor de aarde draagt men geen schoenen waarin leer verwerkt is en er wordt veel witte kleding gedragen als symbool van zuiverheid en onschuld. De synagoge is al vanaf Rosj Hasjana met witte stoffen versierd.

Aan het einde van de dag wordt nog eenmaal op de sjofar (ramshoorn) geblazen. Daarna zoeken mensen elkaar op om samen te eten na het vasten van deze dag. Traditionele gerechten zijn koffie met kaneel, haring-bietensalade en viskoekjes.

Nieuwe Testament

In het Nieuwe Testament lezen we niet of de christenen deze dag in acht namen, al zal dat door de christenen uit de Joden wel gedaan zijn. Wel zien we dat de instellingen van Jom Kippoer geduid worden als illustratie van het werk van Jezus:

Hij is het lam van God, dat de zonde der wereld wegneemt (Johannes 1:29)

Hij is de Hogepriester die ingaat in het heiligdom om verzoening te bewerken voor de zonden die uit onwetendheid begaan zijn en bracht het volmaakte offer (Hebreeën 9:7, 11-14).